Monday, November 17, 2008

A ki thei Khol lo Thupha:

eite’ pianzia ding taktak

a telin hong kilang nailo

hi.

1Jn 3:2

Mihing ngeina ah i mailam thuding gelkhol ngaihtuahkhol in a

kician lo tepen haivai ci in mukhail den hihang. Innteeng mi’

nasem lel Joseph kumpi mu tung…Tuucing lel David

pen mithang vangvang banah kumpi muntung. Hih bang angthu

te enleng mihing khat ih mailam genkholh teih loh ahihlam ciantak in

kimu thei hi. Zingciang ongbang ciding cih a kician mello pen khalam

muh napan thupha lian mahmah hi zaw hi. i gelna lawhcin ding

dan ong ki ciat ciang i lungsim teng tuatung ah ki nga khazel in

Pasian’ zia leh lamlahna i kinbawl kei kha zel hi. Tua bang hun

ciang i ngah ding thupha tampi te kitan in i khantoh ding, mi

thupi ih suah ding thupha tampi kitan kha zel hi. Pasian’ it na,

a hoihna ih telcian nak leh i gel nateng ki sia in, lungleng lungkiat

na mei vom pin ong tuam ciang mailam ah ong bangci ding cih

lauthawng lungbuai na tampi om hi mahta leh Pasian sung ah

khamuan na ih nei hi. Zingciang ong bangci ding cih theilo,

gelna teng a kisiat cip in, vai bangmah a senpi loh hun ciang

a kician a muanhuai Pasian’ tate ih hih man in lungkham buaina

tampi te tungah lungmuan na leh lament dimtak in a kalsuan

den a gualzo te’ tung a gualzo mi-ih hihi. Hih bang in ih ngaihsut

zia te khasiangtho ki uk sak in nahoih nalian sep ding

hanciam den peuhleng gualzawh na leh thupha nam kim ten

hong ngak gige cih ih mukhol thei hi. Mailam ah bang ci ding ih

theih loh hang sep na bawl na peuhpeuh ah mite etteh tak Pasian

leh mite maipha ngah ding hanciam in, midangte tung it na leh

deih sak na lung tang tawh i mainawt den peuh leng Pasian’ in

i kisap na zui in i ngaihsut zawh ban loh thupha tampi

ongpia thuah ding hi.



Paunak:

* Keipen mi maimai khat hi lel in mi maimai te sangzong bangmah hihzawh na a neilo pa khat hing. Mi khat peuhpeuh in kei hanciam zah in hanciam in lamet na leh up nate a khantoh pih den nak leh kei tuntan a tungzo lo ding kuamah om lo hi. (M.K Gandhi)

* En bangzah in manlang in khangto cih i lungkham pih a, Pasian in bang zah kip in muanhuai in picing semsem cih ong en den hi. (Rick Warren)

* Lungtup te pen ngaihsut zia man leh nunzia hoih neih na tungtawn in a tangtung zo ding hiam cih ki theithei hi. (Henry David Thoreau)

Ngaih Sut Huai:

Ø Numei hoih tampi omna pin, zihoih ding haksa hi. Zihoih pen suangman pha sang zong deih huai

zaw hi….suangman pha nei peuh leng zihoih tam lel cih ngaihsut na nang bang ci sa?

Ø Lungsim tawng ah Pasal ten pualam hoih na thupi ci in….numei ten neih leh lam muantak pasal te thupi muh ci thukan ten mukhia kici veh a……

Ø Midangten khapi tung kahding a hanciam laitak in, ei Zomi ten khapi aw ong kia ong kia cici lai diam?…Khapi hong kia takpi diam? Ei khapi tung kah ding i sawm diam?

Ø Ka neulai in ka pu in piantit pai galkapte thu ong thupi gen a….. ka pa in Zomi lak ah mipil masa te leh gam makai thupi te’ thu ong gen zel hi…..ka gol toh semsem ciang pilna thupit lam a kigen ka bilkha ah ka zazel a….tu taktak ciang mipil ten pilna neih kei leh mikiban ngeilo ding cih agen uh ka tel semsem hi…..Khantoh zia Nang e koi cih muh?

Tuhun Internet Technology Khantoh zia:

Internet technology pen man langtak in ong khangto hi. Tu in Digital technology, Broadband leh Tracking technology teng kigawm na pan in Internet web 1.0 pan web 2.0 dong sangtak in hong khangto hi.

Download cih pen ih gen mun mahmah khat hi a Internet website tung pan lai, la, video, photo, software cih a tuamtuam te computer ah kaisuk cih na hi. Ei ngiat in bang mah bawlo in mite bawlsa a hoih teng leh i deih te download in en cih na hi.

Tu in Upload ciin web tung ah Internet co-operation te’ bawlsate bek hi nawn lo in, ei ngiat in a tuamtuam bawl khia in web a zang te tawh muh zia te kihawm khia a nasep khop hun hita hi. Hih pen web 2.0 ki ci in mi’ bawl sa a hoihte bek tawh lungkim hi nawnlo in, ei ngiat in nathak bawlkhia ta cih na hi.

Hih pen web 2.0 hun hi ta cih na hi in ei Zomi sung ah hih bang ciang a tung mipil ki tawm mahmah lai hi. Hih web 2 hun ah mihon tawmcik khat i pilna hong ki lang khia hi a tuhun khantoh na zui in hih bang a pilna nei mikhat i hih zawh ding hanciam ciat ni.

Mi Thupi Khat Hi Teh:

aksat buaina, mi’ neuet mi’ thusimloh na tuamtuam te sangin ama thupit lam a thei, kimuan na a nei mi in mi thupi khat hi. A lungtang ah ngaihsut na hoih te ki vawh in, hanciam na tawh mite muh in a thupit na a kilang khiasak zo mite mi thupi khat hi. Tuabang mi thupi khat suahzawh nang in amasa pan in ei mahmah ih lungsim ngaihsut zia te ki puahphat masak pen kul hi.

Mikiphasak migilote’ hang in kilungso sak ken la, midangte’ a gualzawh ciang engluatna hazatna lungsim siate pelh in. Nang zong nikhat niciang a sangpi tung theimi thupi khat na hih lam ki phawk den in.

nang leh

nang na ki

neumuh

kei nak leh

kua mah in

ong neuet ongsimmawh

theilo hi

Bang mah in zong kimanna nei keng ci-in lungneu khasa in na om ziau khak zelna pen, na lungsim ngaihsut zia hi lel hi. Na ut mahmah leh na uk mahmah khat peuhpeuh ah na hanciam nak leh a sangpi tung zo ding nu, na lianpi a sem zo ding pa hing cih na ngaihsut nak leh gualzawh na in na maiah ong ngak gige hi. Guallel dingin a suak ding in kua mah om lo a, na ngihsut na bawl bek hi. Ngiahsut ziate in, na gamtat zia ukcip hi. Thuhoih sep ding, hangsan ding, gualzawh ding, na lianpi sep ding mi’ zahtak hih ding cih te nisim

kalsuan na ah ngaihsut na sungah dim den sak peuhleng kalsuan nasep zia ong kilam dang in mi gualzo mi thupi khat na suak ding hi.

Mikhat in bangsem cih sang in, a nisim kalsuan na ah bang lungsim ngaihsut zia nei cih thupi zaw hi. Bang ah a hun pia pen, om khong theilo phial in bang buaipih lunghimawh pih cih te theihtel ding thupi mahmah hi. Lungtup sangpi nei, pil na siam na zong kicing, sum leh pai ah a buai lua lo mikhat a hih hang a ngaihsut na a uk zawh kei leh a thupit na teng a mawkna suak lel hi.

Mitampi te a sep uh leh a ngaihsut na uh ton khawm lo ahih man in mi pil mi siam tampi te sangpi tung lo in lamkal ah awk cip uh hi. Genteh na ah: tukpeng a uk mahmah khat in tukpeng suite pakta, tukpeng suih TV ah en den, tukpeng thu kan in tuathu gen nuamsa mahmah napin tua pa pen company lian mahmah khat ah khasum tampi sang in nasem a tukpeng suih tawh ki vak asawm lo khat hi. Tualo khat pa pen hipa sep na company ah sem in ama ngaihsut khempeuh ah a thupi pen in nisim mah in bang pil na sin beh in thaneih zahzah san in bang siam na neih beh le’ng keizong company lianpi khat neithei ding ka hiam ci-in nasep a hanciam mahmah khat hi. Hih nih te tua company ah tawl khat sung hong sep khit uh teh a masa pa pen a za khang in khasum tam ngah semsem hi. A nih na pa ahih leh asep sung a asin pilna siamna teng zangkhia in company lianpi khat ong nei a American gam ah mihau mahmah khat in ong min thang hi.

Tupna khat mitsuan gige a kalsuan ding thupi mahmah hi. Andrew Carnegie pen American gam ah Scotlang pan in sum thalawh ding in kum 14 a phak in pai a naikhat cent 35 nikhat in dollar li ciang bangbek tawh mi’ sep noploh nasep sem in kipan hi na pin leitung ah mihau sawm lak ah khat a a ki helzo pa khat hi. Aman mitsuan a kalsuan ding a gen na ah: khamkhuk ah khamto pa khat in a mitsuan a lamet lian pen khamtawn mu ding in hau ding cih hi. Nasep haksa, nisa guahzu nuai ah sem, nat lawh gawn lawh in lauhuai na sihtheih na tampi thuak, lawhcing lo in mi’

simmawh mi’ neuet pampaih nate a thuak hang, a ngaihsut den a mitsuan a lamet bulpi in khamtawn muh ding lian pen in nei a hih manin haksat a thuakna te a hiding dan mah in mu in buai pih lo a nasep na ah thaneih zhzah san khia in thalawp tak leh lamet na lianpi tawh lungkia lo in kalsuan den a a tawp na ah mi gualzo mithupi khat in ong piang hi.